W książce – będącej tomem esejów z pogranicza literaturoznawstwa, historii społecznej i antropologii – przedstawiono losy wybranych osób, które swoje XX-wieczne przemiany tożsamości zapisały w literaturze dokumentu osobistego. Obok przedstawienia indywidualnych portretów podjęto się próby opisania grup społecznych represjonowanych w XX w. Opisani bohaterowie doświadczyli totalitaryzmów – brunatnego bądź czerwonego. Ich świat wartości i wyobrażeń odszedł już w przeszłość. Korzenie bohaterów opisanych w pierwszej części książki, Tablice wartości (Wandy Wachnowskiej-Skorupskiej, harcerki i żołnierza ZWZ-AK, sybiraczek Janiny i Haliny Szrodeckich oraz ich ojca rtm. Jerzego Szrodeckiego, żołnierza armii Andersa, rodzin ofiar Obławy Augustowskiej z lipca 1945 r.) w większości przypadków tkwiły w dwudziestoleciu międzywojennym. Na edukację tych osób miały wpływ wychowanie rodzinne, patriotyczne ideały szkół, organizacje społeczne oraz Kościoły. Wraz z odzyskaniem przez Polskę...