Drugi tom "Korespondencji Stanisława Augusta z Katarzyną II i jej najbliższymi współpracownikami" to ciąg dalszy zapisu dramatycznej walki polskiego króla o odrodzenie i przetrwanie państwa. Rosja, podporządkowawszy sobie Rzeczpospolitą, nie zamierzała na to pozwolić. Sprzymierzeńca znalazła w Prusach. Wykorzystanie chwili, gdy wschodnie imperium zajęte było wojną z Turcją i odroczyło rozprawę z Polską do czasu pokonania Porty, zaowocowało wielką reformą - Konstytucją 3 maja; jej zręby nakreślił Stanisław August. Przyszło jednak za to zapłacić drugim rozbiorem, stanowiącym finis Poloniae. "Rozliczne doświadczenia nauczyły nas - pisała w grudniu 1794 r. Katarzyna II o Stanisławie Auguście do byłego ambasadora Nikołaja Repnina, który miał się stać nadzorcą króla w areszcie domowym - że władca ten był zawsze przeciwny naszym interesom, że nie było w Polsce żadnego skierowanego przeciw nam wydarzenia, w którym...